Özet:
Bu yazıyı, günümüz sosyal medyasında takipçi ve etkileşim kasmak için kullanılan ve 2010’lu yıllarda hayatımıza giren “PHP Öldü mü” sorusunu 2024 yılında tekrar sormak ve ufak bir nostalji turu yaptırmak için yazıyorum.
Bir Dilin Ölmesi Nedir ?
Yazıya başlamadan önce, ölümü tanımlamanın daha doğru olduğunu düşünüyorum;
Bir dilin ölmesi için ilk olarak o dilin geliştirilmesinin durdurulmuş olması gerekiyor.
Ardından o dil ile yeni proje üretilmesinin azalması veya bitmesi gerekiyor.
Zaten bu iki madde gerçekleştikten sonra “yeniliklere açık olmama”, “kendini geliştirememe”, “Modernliğini kaybetme” gibi alt maddeler otomatik olarak tamamlanmış oluyor.
Bu yukarıdaki maddeler dışında kalan diller kullanıcı sayısı bir avuç insan bile olsa ölmemiştir.
Peki ya PHP ?
Ölüm ve Ölü dil kavramını netleştirdiğimize göre PHP ‘yi ele alalım ve takvimlerimizi 2005 yılına çekelim, Belki bir çoğunuz bu tarihlerde portakalda vitamindi 🙂 sürecin sonucunu anlamak için başını bilmekte fayda olduğu için bu kadar geriye gitmek gerekiyor.
bu dönemin tartışmalarını ele alırsak;
- web 2.0 dediğimiz kavramın yükselişe geçtiği ve bolca konuşulduğu [1][2][3],
- sosyal medya platformlarının hayatımızda yer etmeye başladığı [1],
- google’un büyümeye başladığı [1][2][3][4],
- e-ticaretin artık hayatımıza girmeye başladığı [1][2] ,
- ajax gibi bir teknolojisinin web geneline yayılmaya [1][2][3]
başladığı dönem olarak tanımlarsak hata etmiş sayılmayız.
PHP ise bu dönemde, bu ihtiyaçlara mevcut sürümü ile yetişemiyor, yetişse bile bunu developer friendly yani yazılımcı dostu şekilde çözemiyordu.
Haliyle bu dönemde PHP den modernleşme belirtileri bekliyorduk. Nihayetinde aynı yıllarda 5.0 versiyonu duyuruldu.
Bu versiyon ile;
- Dile OOP kavramı girdi,
- PDO kavramı tanıştık,
- Error Handling geliştirildi,
- Dom ve Xml parsing işlemleri iyileştirildi,
- Mysql Desteği yerleşik hale getirildi,
- Bazı performans iyileştirmeleri yapıldı.
Bence bu sürümle birlikte dile, dönemine göre çok devrimsel özellikler gelse de aynı dönem duyurulan Ruby On Rails gibi Frameworklerin getirdiği dönemin ruhuna uygun özellikler ve developer dostu dokunuşların gerisinde kaldı.
Takip eden bir kaç sene içerisinde de “PHP öldü” miti ortaya atılmaya başladı.
Çünkü takip eden yıllardan itibaren 2010’lu yıllara kadar, bir çok dil ve framework popülerliğini arttırdı ve bir çok php geliştiricisini kendisine çekti.
Python Django gibi frameworkler ile web alemine göz kırpmaya başladı, NodeJS çıkarak oyunun kurallarının yeniden yazılmasını sağladı, Ruby On Rails popülerliğini arttırdı.
Bu gelişmelerin yanında;
PHP nin bir çok açık kaynakta kullanılması sebebi ile yaygınlığı artsa da; eski sürümlerin desteklenmek zorunda kalınması, kötü kodlama alışkanlıkları sebebi ile güvensiz ürünlerin ortaya çıkması sebebi ile uzun bir süre bu imajı üstünde taşıdı.
Bunlara ek olarak eski kodların bakım ve güncelleme maliyetlerini çoğalarak zorlaşması,
PHP nin gelişim hızının da düşmesi ve hatta 6. nolu versiyonunun yayınlanmayarak rafa kaldırılması da dilin popülerliğini yitirmesine sebep olan etmenler diyebilirim. (evet ben kendim bizzat)
Bence 5.2 versiyonu ile 5.4 versiyon geçişi arasında PHP durumu kurtarmak için büyük bir adım atsa da yeterli olmadı ve 2015 yılında yayınlanan 7. versiyonu ile daha major düzenlemeler ile yukarıda saydığım dile ait sorunların büyük bir kısmı ortadan kaldırıldı.
Zaten bu süre zarfında Hype treni ile birlikte saydığım diğer diller ve frameworkler altın çağlarını çoktan yaşamaya başlamıştı bile. O dönem kurduğum yazılım evinde ben de PHP dışında NodeJs, .Net gibi ihtiyaca yönelik dilleri kullanmaya başlamıştım. Konuya değindiğim 2014 tarihli diğer yazıma da buradan ulaşabilirsiniz.
PHP nin 5.4 versiyonu ve 7.0 a kadar olan sürecinde çok fazla modern güncelleme ve yenileme yapıldı bu sayede dile güç katan frameworkler gelişmeye ve ilerlemeye başladı. 2012 yılında yayınlanan composer sayesinde ise çok daha büyük bir devrim oluşarak PHP ye dirlik ve düzeni getirdi diyebiliriz 🙂
Şu an PHP’nin 8 sürüm numaralı versiyonları geliştiriliyor geliştirme süreçlerine https://github.com/php/php-src/commits/master/ ve https://www.php.net/releases/ bu adreslerden gözleyebilirsiniz.
Ben blog yazısını yazdığım sırada en son commit 3 saat önce atılmıştı ve bazı güvenlik iyileştirmeleri master brancha merge edilmişti.
Bu kısa geçmiş ve nostalji turundan sonra günümüze gelelim.
Hala yaşıyor mu ?
PHP bugün halen kullanılan ve kullanım sıklığı azalsa da yeni proje üretilen bir dil/platform olarak hayatına devam ediyor. PHP nin ekosistemi de bu vesile gelişerek “Modern web Development” dediğimiz kavrama kendini basit şekilde adapte ediyor ve ilerliyor. Bu güncellemeler eleştirilebilinir, diğer dil ve frameworkler ile karşılaştırılarak çıkarımlar da yapılabilir ancak bu çıkarımların ve eleştirilerin tamamı kişisel bir söylem dışına çıktığında faydalı olur. Mesela; farzı misal 2014 yılında PHP ile sorun yaşayan bir developer başka bir dil ve frameworke geçmiş olabilir ama 2024 yılında hala o zamanki bilgisi ile PHP öldü diyorsa bu o kişinin kendi sorunudur.
Bilenler bilir, bir dilin müptelası değilimdir çünkü iş ve sonuç odaklı hareket etmenin önemli olduğunu düşünürüm. Konu diller değil konu iddaların argümanlı yada argümansız olması ile alakalı.
Yazının başında yaptığım ölüm tanımına göre PHP ölmedi diyebilirim. bu konu da blog içerisinde yazdığım tüm diğer konular da benim fikrim ve argümanlarımı bu blog yazısında yazmayı tercih ettim.
Daha Ne kadar yaşar ?
Bu soruya ezberden bir cevap vermek yerine, değişen çağ ve ihtiyaçlara göre cevap vermek daha doğru olacaktır.
mesela bugünün bazı ihtiyaçlarını ele alarak cevap verecek olursam;
- Artık bir çok uygulama, kullanıcılar için yoğun işlem gerektiriyor bu durumu gören PHP 8.0 versiyonundan sonra JIT ‘i sisteme ekledi ve sağladığı avantaj sayesinde daha performanslı hale geldi. [1][2]
- Uygulamalarda verilerin ve tiplerin önemi her geçen gün artarken PHP yine 8.0 versiyonuna; union types, named arguments, match expression, attributes gibi birçok yeni dil özelliğini ekleyerek biz geliştiricilere daha esnek ve güçlü bir kod yazma desteği sunmaya başladı.
- Symfony ve Laravel gibi frameworkler ile oluşan standartlaştırma ile birlikte ekipler daha hızlı ve güçlü şekilde uygulamalar geliştirmeye başladı,
- Çağımızın gereksinimleri olan gerçek zamanlı çalışan uygulamalar için Swoole, ReactPHP, frankenPHP gibi araçlar yüksek performanslı sonuçlar üretmeye başladı
- Docker vs gibi konuları dillendirmeye bile gerek duymuyorum zira php kendini buna hızlıca adapte edebildi,
- Blog, Eticaret gibi ihtiyaçlarına çözüm üreten; wordpress ve magento gibi araçlar halen geliştirilip kullanılmakta,
- Yapay zeka konusunda PHP nin bir iddiası yok o yüzden bunun üzerine gitmiyorlar o yüzden amacınız AI ise PHP ile ısrar ettirmenize gerek yok, Python işinizi görecektir
- Aynı şekilde Sistem programlama vs gibi konularda da her ne kadar phar ve phalcon gibi araçlar/frameworkler umut vadetmiş olsa da GO nun gerisinde kaldılar diyebilirim o yüzden amacınız yüksek performanslı sistem araçları geliştirmek ise GO yu tercih edebilirsiniz.
bu maddeler ele alındığında PHP nin daha uzun süre yaşayabileceğini söyleyebilirim.
özetle bir dil/framework ihtiyaçlara cevap verebilmek için çabaladığı sürece ölmez.
Son Olarak
Bu yazı PHP öven bir yazı değildir sadece bir dilin ölmesi konusunu PHP özelinde ele alan bir yazıdır. Benim de sorumluluğumdaki bir çok projede kullanılan PHP ve Frameworkler ile ilgili eleştirilerim vs var ama bu kişisel konuları genele yayarak PHP öldü diyemediğim için bu yazıyı yazdım.
Okuduğunuz için teşekkürler.